Solidarni z Ukrainą - ми з Вами

Historia Uniwersytetu

 

Powstanie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Dekret Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 1945 r. o utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zatwierdzony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej w dniu 11 września, zamykał prawie 550-letnie starania o szkołę wyższą na ziemiach pomorskich. Idea ta kilkakrotnie wydawała się bliska realizacji, ostatni raz w okresie miedzywojennym. Ostatecznie jednak uczelnia akademicka, zlokalizowana na ziemiach Polski Północnej, stała się faktem dopiero w roku zakończenia II wojny światowej.

Inicjatywa powołania uniwersytetu w Toruniu wyszła już w lutym 1945 r., zaledwie w kilka dni po wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej, od dr. Henryka Świątkowskiego, delegata rządu, a następnie wojewody pomorskiego, i szybko uzyskała szerokie wsparcie społeczne. Na rzecz wyższej uczelni na Pomorzu przywoływano wiele argumentów, przede wszystkim potrzebę aktywizacji naukowej i kulturalnej tego regionu oraz konieczność rozwinięcia rozległej akcji repolonizacyjnej, szczególnie na tych obszarach Polski Północnej, które przez dziesięciolecia poddawane były intensywnej germanizacji. Za równie ważne uznawano kształcenie kadr dla potrzeb gospodarki i kultury narodowej, nie tylko w celu wypełnienia ogromnych strat wojennych w kręgach inteligencji, ale również dla kulturalnego i oświatowego zagospodarowania tych ziem. Dość szybko pojawiło się jeszcze jedno uzasadnienie: szkoła akademicka na ziemiach pomorskich miała wyrównywać, choćby częściowo, straty polskiej kultury wynikające z likwidacji Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a także Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, tworząc nowe warsztaty pracy dla ich kadry. Z kręgów profesorów wileńskich repatriowanych do Łodzi oraz m.in. od władz Polskiego Towarzystwa Historycznego, w imieniu którego występował prof. Ludwik Kolankowski, w marcu i kwietniu 1945 r. wyszły memoriały i petycje do władz centralnych uzasadniające konieczność powołania wyższej uczelni na ziemiach leżących nad dolną Wisłą. Odbywało się to początkowo niezależnie od działań podejmowanych w Toruniu.

W grodzie Kopernika od kwietnia 1945 r. całością prac przygotowawczych do utworzenia uniwersytetu kierował specjalnie wyłoniony komitet organizacyjny pod przewodnictwem H. Świątkowskiego. Największą aktywność przejawiali jednak członkowie Komisji Wykonawczej: dr Stefan Burhardt, przybyły z Wilna ostatni dyrektor tamtejszej Państwowej Biblioteki im. Wróblewskich, aktywny łącznik między Toruniem a środowiskiem USB, Emil Ogłoza, kierownik toruńskiego Oddziału Polskiego Związku Zachodniego i Józef Mossakowski, absolwent historii Uniwersytetu Warszawskiego. Podjęto oficjalne, energiczne starania u władz centralnych w Warszawie, zyskując wsparcie repatriowanych, bądź przygotowujących się do wymuszonej repatriacji profesorów USB - niektórzy, jak prof. Konrad Górski czy prof. Tymon Niesiołowski, przebywali już od początku maja w Toruniu. W maju i czerwcu uzyskano wstępną akceptację projektu struktury organizacyjnej przyszłej uczelni. Radykalnym wzmocnieniem pozycji jej rzeczników było przybycie do Torunia w połowie lipca sporej grupy profesorów i asystentów oraz pracowników administracyjnych i bibliotecznych Uniwersytetu Stefana Batorego. W tym samym czasie Ministerstwo Oświaty delegowało prof. Jana Wilczyńskiego, biologa związanego przez wiele lat z uczelnią wileńską, do organizowania uniwersytetu w Toruniu, zlecając po miesiącu te obowiązki prof. L. Kolankowskiemu, historykowi z UJK, który w 1919 r. tworzył uniwersytet w Wilnie, a od maja 1945 r. - jako prorektor - pomagał prof. T. Kotarbińskiemu w organizacji Uniwersytetu Łódzkiego. Prof. L. Kolankowski, pierwszy rektor UMK, stał się faktycznie jego organizatorem i kierownikiem w najtrudniejszych, pionierskich latach.

Wspomniany dekret powoływał do życia uczelnię dwuwydziałową z Wydziałami: Humanistycznym (wraz z Sekcją Sztuk Pięknych) i Matematyczno-Przyrodniczym. Odbiegało to daleko od koncepcji organizatorów UMK, którzy od początku zabiegali o uczelnię wielowydziałową, posiadającą w swojej strukturze - na wzór uniwersytetów przedwojennych - oprócz wydziałów podstawowych także np. wydział lekarski i rolny. Podjęte niemal natychmiast po uchwaleniu aktu erekcyjnego starania władz uczelni doprowadziły do utworzenia w dniu 5 XI 1945 r. Wydziału Prawno-Ekonomicznego, a następnie do przekształcenia z dniem 24 I 1946 r. Sekcji Sztuk Pięknych w samodzielny Wydział Sztuk Pięknych. Stało się to możliwe m.in. dzięki pozyskaniu grupy profesorów UJK ze Lwowa oraz kilkunastu uczonych z uniwersytetów w Krakowie i Poznaniu.

Pomimo ogromnych trudności materialnych, lokalowych i kadrowych zapisy na studia w UMK rozpoczęły się już 3 X 1945 r., pierwsze wykłady - profesorów Tadeusza Czezowskiego i Stefana Srebrnego - odbyły się w dniu 24 XI, natomiast uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego miała miejsce 5 I 1946 r. Funkcjonowało wówczas 76 katedr, zatrudniających 60 samodzielnych i 69 pomocniczych pracowników nauki. Immatrykulowano około 1600 studentów.

 

Lata 1945-1948

Droga UMK przez półwiecze nie była łatwa, nie brakowało na niej sytuacji dramatycznych. I nie wynikało to tylko z faktu, iż nową uczelnię trzeba było pod każdym względem budować od podstaw. Na losach toruńskiego uniwersytetu, tak jak na całym polskim szkolnictwie wyższym, odcisnęły silne piętno meandry życia politycznego i gospodarczego kraju, a także poczynania lokalnych funkcjonariuszy politycznych i państwowych. Biorąc pod uwagę sytuację organizacyjną, materialną, naukową i dydaktyczną, w prawie pięćdziesięcioletnich dziejach UMK można wyodrębnić kilka okresów, zbieżnych częściowo z powikłanym rytmem polityki naukowej w Polsce.

Pierwszy okres, obejmujący lata 1945-1948, wypełniają przede wszystkim działania organizacyjne zmierzające do zapewnienia młodej uczelni niezbędnych warunków lokalowych, materialnych i kadrowych do pracy dydaktycznej i naukowej. Wykonywano remonty w kilku otrzymanych od miasta, a przeważnie mocno zdewastowanych budynkach, m.in. w Collegium Maius, Collegium Minus, gmachu przy ul. Sienkiewicza 30, prowadzono też prace budowlane w budynku przy ul. Chopina, który w maju 1947 r. przekazano dla potrzeb Biblioteki Uniwersyteckiej, oraz w gmachu przy ul. Grudziądzkiej, przeznaczonym dla katedr chemicznych i fizycznych. W latach 1948-49 zbudowano pierwsze pawilony w Obserwatorium Astronomicznym w Piwnicach. Poczynaniom inwestycyjnym towarzyszyły niełatwe starania o wyposażenie sal wykładowych, gabinetów, laboratoriów i stworzenie niezbędnych księgozbiorów, w tym zwłaszcza centralnej Biblioteki Uniwersyteckiej.

Jak już wspomniano, ambicją organizatorów było stworzenie w Toruniu normalnego uniwersytetu, tzn. uczelni wielowydziałowej, z licznymi kierunkami i specjalnościami dydaktycznymi i naukowymi. Dlatego nie zaniechano starań o nowe wydziały, m.in. rolny i lekarski, choć zabiegi te nie zakończyły się powodzeniem. Z dużym trudem odbywało się też kompletowanie kadry naukowej. Obok sporej grupy profesorów wileńskich, którzy już latem 1945 r. przybyli do Torunia, oraz licznego grona uczonych lwowskich, którzy znaleźli się w grodzie Kopernika w jesieni tego roku, w ciągu następnych miesięcy udało się pozyskać kilkunastu badaczy z Warszawy, Krakowa i Poznania. W rezultacie już w 1946 r. zdecydowana większość katedr posiadała obsadę profesorską, kilkoma kierowali zastępcy profesorów, nieliczne pozostały jednak trwale nieobsadzone.

Pozyskanie dla UMK już w pierwszym roku jego działalności ponad 50 profesorów - część z nich otrzymała nominacje profesorskie już w Toruniu - należy uznać za niewątpliwy sukces rektora L. Kolankowskiego, który, korzystając z przyznanych mu uprawnień rad wydziałów i senatu, prowadził bardzo aktywną politykę kadrową, w ostrej rywalizacji z innymi uniwersytetami. Rangę tego sukcesu podnosił fakt, iż w toruńskiej uczelni podjęło pracę wielu wybitnych uczonych, posiadających uznany dorobek naukowy w swoich dyscyplinach wiedzy. Byli to m.in. profesorowie: Zygmunt Czerny, Tadeusz Czeżowski, Henryk Elzenberg, Bronisław Jamontt, Konrad Górski, Marian Gumowski, Kazimierz Hartleb, Eugeniusz Kucharski, Tadeusz Makowiecki, Tymon Niesiołowski, Jerzy Remer, Eugeniusz Słuszkiewicz, Kazimierz Sośnicki, Stefan Srebrny, Tadeusz Szczurkiewicz, Witold Taszycki, Michał Wyszyński (nauki humanistyczne i społeczne), Władysław Dziewulski, Władysław Gorczyński, Mieczysław Limanowski, Edward Passendorfer, Jan Pruffer, Juliusz Rudnicki (nauki przyrodnicze i matematyczne). Grupę tę uzupełniali młodsi uczeni, przeważnie docenci, którzy uzyskali tytuły profesorskie już w Toruniu i objęli katedry w pierwszych latach działalności UMK. Chodzi tu m.in. o profesorów: Karola Górskiego, Wojciecha Hejnosza, Karola Koranyiego, Ryszarda Mienickiego, Jerzego Śliwowskiego, Bronisława Włodarskiego (nauki humanistyczne i społeczne), Antoniego Basińskiego, Rajmunda Galona, Janinę Hurynowicz, Wilhelminę Iwanowską, Aleksandra Jabłońskiego, Stanisława Jaśkowskiego, Józefa Mikulskiego, Ernesta Pischingera, Jerzego Rayskiego, Henryka Szarskiego, Jana Walasa, Jana Zabłockiego, Witolda Zacharewicza (nauki przyrodnicze i ścisłe). Trochę później do tego grona dołączyli profesorowie: Witold Łukaszewicz, Bronisław Nadolski i Antoni Swinarski. O ile część uczonych z pierwszej grupy nie zdołała już rozwinąć w Toruniu żywszej aktywności naukowej, wykształcić swoich następców, o tyle niemal wszyscy wymienieni w następnej grupie kształtowali oblicze naukowe uczelni przez wiele lat, niektórzy z nich stworzyli własne "szkoły".

Mimo wyliczonych trudności UMK rozwijał się szybko, w 1948 r. prowadzono studia na 22 kierunkach (z tego 14 na Wydziale Humanistycznym), liczba studentów przekroczyła 3100. Rozpoczęło się normalne życie naukowe, odbywały się konferencje i zjazdy, przeprowadzano doktoraty i habilitacje, prowadzono wykłady dla słuchaczy spoza uniwersytetu. Uczelnia włączyła się aktywnie w życie kulturalne miasta.

 

Lata 1949-1956

Następny okres, lata 1949-1956, należy do najtrudniejszych w całej historii toruńskiej uczelni. W związku z wdrażaniem "socjalistycznej idei uniwersytetu", a w rzeczywistości narzucaniem modelu radzieckiego, odebrano szkołom wyższym jakąkolwiek samorządność, poddano je ścisłej kontroli politycznej, rozpoczęto koncentrację kadr - zwłaszcza z nauk humanistycznych i społecznych - w ośrodkach centralnych, wreszcie wprowadzono na wielką skalę trzyletnie studia zawodowe (I stopnia). Skutki tej polityki okazały się katastrofalne szczególnie dla Wydziału Prawa, który został zlikwidowany w 1953 r. (rekrutację wstrzymano w 1951 r.). Ogromne straty poniósł Wydział Humanistyczny, zlikwidowano bowiem 12 kierunków studiów, pozostawiając tylko historię i polonistykę, na której w 1953 r. zawieszono jednorazowo rekrutację. Zlikwidowano jednocześnie kilka katedr, a ich wyposażenie i z trudem zgromadzony księgozbiór przekazano do innych uczelni. Kilku profesorów, w tym Konrada Górskiego i Henryka Elzenberga, odsunięto ze względów politycznych od dydaktyki. W wyniku tych działań oraz śmierci kilku starszych profesorów, egzystencja Wydziału została poważnie zagrożona. Groźba likwidacji zawisła także nad Wydziałem Sztuk Pięknych, jednak dzięki energicznym zabiegom m.in. władz uczelni i studentów Ministerstwo Kultury wycofało swoją decyzję z 1950 r.

Na tle ogromnych strat nauk humanistycznych i społecznych sytuacja kierunków eksperymentalnych przedstawiała się o wiele korzystniej. Po podziale w 1951 r. Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, nauki te skupiały się odtąd na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi oraz Matematyki, Fizyki i Chemii. Nastąpiło także ich kadrowe wzmocnienie, dzięki pozyskaniu kilku profesorów z innych ośrodków, np. matematyka Jerzego Łosia z Wrocławia. Dużą stratą było niewątpliwie przeniesienie do Warszawy Katedry Geologii wraz z jej kierownikiem prof. E. Passendorferem.

W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych zostały utworzone jednostki pozawydziałowe, które funkcjonują do dzisiaj: Studium Nauki Języków Obcych i Studium Wychowania Fizycznego.

W tym trudnym okresie uczelnia zwiększyła nieco stan materialnego posiadania, poprawiło się wyposażenie laboratoriów i pracowni, wykonano dalsze inwestycje budowlane i aparaturowe w obserwatorium w Piwnicach. W dziesiątym roku istnienia UMK zatrudniał 69 profesorów i docentów oraz 169 adiunktów i asystentów, zaś na 10 kierunkach studiów, głównie I stopnia, kształciło się tylko 1176 słuchaczy, najmniej w całych dziejach Uniwersytetu.

 

Lata 1957-1965

Kolejna faza historii naszej uczelni, lata 1957-1965, przyniosła najpierw częściową odbudowę, a następnie rozbudowę struktury organizacyjnej. Na fali przemian popaździernikowych przywrócono do pracy odsuniętych profesorów, wprowadzono przejściowo pewne formy samorządności w szkołach wyższych. Na UMK od 1957 r. zaczęły wznawiać, czasem na krótko, działalność niektóre zlikwidowane wcześniej kierunki studiów na Wydziale Humanistycznym (archeologia, filologia klasyczna, filozofia, pedagogika), w 1958 r. reaktywowano Wydział Prawa. Z początkiem następnego dziesięciolecia rozpoczęło się kształcenie na studiach dla pracujących - w systemie wieczorowym i zaocznym, a na Wydziale Prawa przyjęto pierwszych słuchaczy na zawodowe studia administracyjne - z punktami konsultacyjnymi w Gdańsku, Elblągu, Olsztynie i Bydgoszczy. Systematyczny rozwój różnych form kształcenia przyczynił się do wzrostu liczby studentów. Na dwudziestolecie UMK udało sie przekroczyć stan z 1950 r., osiągając poziom 4800 słuchaczy.

Zwiększyła się również kadra naukowa, w 1965 r. liczyła ona 83 profesorów i docentów oraz 265 adiunktów i asystentów. Rozwój kadry we wszystkich grupach zatrudnienia, a zwłaszcza pracowników pomocniczych, rekrutujących się wyłącznie spośród własnych absolwentów, zbiegł się w czasie z odchodzeniem z czynnej pracy zawodowej pierwszej generacji badaczy oraz stopniowym wzrostem zadań dydaktycznych w związku z uruchamianiem nowych kierunków i form kształcenia. Na większości kierunków ta wymiana pokoleń odbyła się bez wstrząsów. W niektórych jednak przypadkach odejście kierowników katedr i zakładów, np. prof. T. Czeżowskiego i prof. K Sośnickiego, odbiło się niekorzystnie na pracy Katedry Pedagogiki oraz Filozofii.

W początkach lat sześćdziesiątych ożywiły się kontakty naukowe z zagranicą, przede wszystkim w naukach ścisłych, czego potwierdzeniem stały się m.in. pierwsze doktoraty honoris causa UMK dla zagranicznych uczonych. Pierwszym doktorem honorowym został w czerwcu 1959 r. szwedzki astronom prof. Bertil Lindblad (uchwały Senatu UMK z 1948 r. o przyznanie podobnego tytułu prof. Kolankowskiemu nie zatwierdziło Ministerstwo Oświaty).

W omawianym okresie zwiększyła się znacznie baza lokalowa uczelni, wybudowano m.in. cztery domy studenckie, 2 domy mieszkalne dla pracowników, kolejne pawilony obserwacyjne w Piwnicach, a od władz miasta uzyskano część budynku przy pl. Teatralnym dla potrzeb historii, a później też ekonomii. W latach 1963-65, kiedy rektorem był prof. A. Swinarskiego, zostały opracowane plany budowy miasteczka akademickiego na Bielanach.

 

Lata 1966-1976

Następny okres, obejmujący lata 1966-1976, należy do szczególnie owocnych w całej historii UMK, przyniósł bowiem poważny rozwój w sferze materialnej, naukowej i dydaktycznej. Nastąpiła zasadnicza rozbudowa bazy lokalowej uczelni w oparciu o zatwierdzony przez rząd w marcu 1967 r. projekt budowy miasteczka akademickiego na osiedlu Bielany. Ta wielka inwestycja, włączona do programu obchodów 500 rocznicy urodzin patrona uczelni - Mikołaja Kopernika (1973), miała doprowadzić stopniowo do koncentracji na obszarze 82 hektarów podstawowej bazy lokalowej dla potrzeb dydaktycznych, naukowych i socjalnych. W praktyce został zrealizowany tylko pierwszy etap budowy (1967-1973), który wzbogacił stan posiadania UMK o kolejne domy studenckie, 2 hotele asystenckie, stołówkę, sale gimnastyczne, pomieszczenia przychodni lekarskiej, budynek Biblioteki Uniwersyteckiej, pomieszczenia dla potrzeb Instytutów Biologii i Chemii, Rektorat ze Studium Języków Obcych oraz aulę na 930 miejsc. Równocześnie w Piwnicach rozbudowano ośrodek radioastronomii. Na powodzenie nawet tak okrojonej inwestycji wielki wpływ miała energia i zaangażowanie rektora prof. Witolda Łukaszewicza.

Obchody rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika miały ogromne znaczenie dla zintensyfikowania kontaktów UMK z nauką polską i światową. W 1973 r. odbyły się w Toruniu sympozja Międzynarodowej Unii Astronomicznej z udziałem wielu zagranicznych gości; 11 badaczy z różnych krajów świata, w tym 7 astronomów, otrzymało tytuły doktorów honoris causa toruńskiej uczelni, z kolei prof. W. Iwanowska została wyróżniona honorowymi doktoratami uniwersytetów w Anglii i Kanadzie. Nieco później podobne wyróżnienia otrzymali: prof. A. Jabłoński (Uniwersytet Windsor, Kanada), prof. W. Łukaszewicz (Uniwersytet w Rostoku), prof. A. Swinarski (Uniwersytet w Tuluzie, Francja).

W Roku Kopernikowskim (1973) toruńscy uczeni uczestniczyli w przygotowaniu wielu publikacji, w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych i kulturalnych. Astronomowie z UMK wygłosili za granicą ponad 40 odczytów i prelekcji o tematyce kopernikańskiej. Pokłosiem tych obchodów były konferencje i zjazdy, które odbyły się w Toruniu w następnych latach. Publikacje prasowe, audycje radiowe i telewizyjne zaprezentowały UMK szerokim środowiskom społecznym nie tylko w kraju. Rocznica kopernikowska przyczyniła się również do zawarcia umów o bezpośredniej współpracy, m.in. z uniwersytetami w Ferrarze, Greifswaldzie i Padwie.

Lata 1966-1975 należą również do szczególnie owocnych w rozwoju badań naukowych. W latach 1971-1975 różne jednostki organizacyjne UMK uczestniczyły w realizacji problemów badawczych koordynowanych centralnie - 27 problemów węzłowych oraz 8 resortowych i branżowych, pełniąc w pojedynczych przypadkach funkcje koordynujące. Wiele prac odbywało się na zlecenie i na podstawie umów z przemysłem.

Potwierdzeniem rangi naukowej kilku profesorów UMK był ich wybór do Polskiej Akademii Nauk; po profesorach: W. Dziewulskim, W. Iwanowskiej i A. Jabłońskim, którzy uzyskali członkostwo PAN w latach pięćdziesiątych, w następnym dziesięcioleciu podobne wyróżnienie spotkało profesorów: A. Basińskiego, R. Galona, K. Górskiego i Mariana Michniewicza.

W omawianym okresie nastąpiły poważne przeobrażenia struktury organizacyjnej UMK. W 1968 r. powstał Instytut Ekonomiczny na prawach wydziału (od 1978 r. Wydział Nauk Ekonomicznych), który podjął kształcenie studentów. W roku następnym z zakładów i katedr utworzono 13 instytutów kierunkowych, pozostawiając 6 katedr na Wydziale Humanistycznym. Model instytutowo-zakładowy przetrwał do dziś. Od początku lat siedemdziesiątych zaczęła się zwiększać liczba kierunków studiów, zwłaszcza na Wydziale Humanistycznym, który żmudnie odbudowywał swój dawny stan posiadania. Uruchomiono więc kolejno: filologię germańską (1972), pedagogikę (1973), bibliotekoznawstwo (1975), archeologię Polski (1976). Nastąpił gwałtowny rozwój studiów zaocznych, szczególnie od 1973 r., kiedy rozpoczęło się kształcenie nauczycieli na czteroletnich studiach magisterskich i dwuletnich studiach uzupełniających. Również na studiach dziennych, skróconych do 4 lat, wprowadzano zwykle specjalizację nauczycielską. Zaczęło się także rozwijać kształcenie podyplomowe; w 1975 r. prowadzono je w 6 specjalnościach. W rezultacie wymienionych zmian gwałtownie rosła liczba studentów, których w roku akademickim 1975/76 było prawie 10 tys., poziom ten udało się przekroczyć dopiero w latach dziewięćdziesiątych.

Okres ten okazał się również pomyślny dla rozwoju kadry naukowej; jej podstawowy trzon stanowili absolwenci UMK, część z nich otrzymała już tytuły profesorskie. W 1975 r. uczelnia zatrudniała 805 nauczycieli akademickich, w tym 48 profesorów i 99 docentów oraz 435 adiunktów i asystentów. Wzrost o ponad 50% w obu grupach zatrudnienia wynikał przede wszystkim z dużej dynamiki zdobywania stopni naukowych. W omawianym dziesięcioleciu prawie 450 osób doktoryzowało się, a 95 habilitowało.

 

Lata 1977-1989

Koniec lat siedemdziesiątych i lata osiemdziesiąte stanowią kolejny etap na drodze do półwiecza, przedzielony wyraźna cezurą lat 1980-1982. W pierwszym okresie nastąpiła głęboka stagnacja w rozbudowie bazy materialnej, zawieszono faktycznie realizację dalszych etapów budowy miasteczka akademickiego. Ukończono natomiast budowę radioteleskopu RT3 o wysokości 15 m w Piwnicach (1977) wraz z terminalem VLBI typu Mark II-c. Zmniejszyły się środki na badania naukowe i zakup aparatury, sytuacja pogorszyła się w latach osiemdziesiątych. Priorytet zachowały badania koordynowane centralnie, w których uczelnia nadal uczestniczyła. W 1987 r. jednostki organizacyjne UMK koordynowały 3 duże tematy i współpracowały z innymi ośrodkami w realizacji ponad 150 zadań badawczych. Stopniowo malały natomiast zamówienia ze strony przemysłu.

Po poważnym kryzysie, jaki wystąpił w okresie stanu wojennego (1982), w związku z odwołaniem z powodów politycznych ekipy rektorskiej prof. Stanisława Dembińskiego, uczelnia odzyskała pewną stabilizację. Mimo niesprzyjającej sytuacji podejmowano starania o zwiększenie liczby kierunków i rozszerzenie form kształcenia oraz rozbudowę bazy materialnej. Wybudowano m in. pomieszczenia dla Instytutu Pedagogiki, a także rozpoczęto dwie ważne inwestycje budowlane: gmach Wydziału Nauk Ekonomicznych na Bielanach oraz radioteleskop RT4 w Piwnicach.

Po prawie dziesięcioletniej przerwie zaczęły powstawać nowe kierunki studiów, zwłaszcza na Wydziale Humanistycznym (rusycystyka - 1985, anglistyka - 1987, socjologia - 1989), na innych wydziałach wprowadzano nowe specjalności i specjalizacje. Liczba studentów utrzymywała się jednak na niskim poziomie od końca lat siedemdziesiątych - ok. 7000 osób, tak ze względu na wygasanie niektórych rodzajów studiów dla nauczycieli, jak i obniżanie limitów przyjęć. Dopiero w 1989 r. liczba słuchaczy wszystkich typów studiów przekroczyła 8000.

Większą dynamikę wykazywał rozwój kadry naukowej. Przy utrzymującym się zatrudnieniu nauczycieli akademickich na poziomie ok. 950 osób, zwiększała się liczba pracowników z habilitacją i doktoratem, np. w 1987 r. pracowało 72 profesorów, 124 docentów oraz ponad 450 doktorów.

 

Lata 1989-2000

Przemiany polityczne i społeczno-ekonomiczne po 1989 r. oznaczały dla szkolnictwa wyższego w Polsce ogromne poszerzenie autonomii, ale zarazem radykalną zmianę zasad funkcjonowania, w tym zwłaszcza finansowania - i to zarówno działalności podstawowej, jak i prac badawczych. Pojawiła się prawie dotąd nieznana konkurencja w zabiegach o środki, otworzyło się pole dla inicjatyw jednostkowych i zespołowych.

Bilans minionych dziewięciu lat - przedzielonych obchodami półwiecza istnienia toruńskiej uczelni (1995) - wskazuje, że UMK dość dobrze radzi sobie w nowych warunkach i mimo piętrzących się trudności zachowuje dużą dynamikę rozwoju w różnych sferach działalności. Świadczą o tym chociażby niektóre fakty.

Rozbudowana została baza materialna uczelni. Ukończono budowę gmachu Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, który w części piwnicznej posiada magazyny biblioteczne na ok. 1 mln woluminów. W listopadzie 1994 r. został w Piwnicach uruchomiony radioteleskop RT4 o średnicy 32 m, trzeci pod względem wielkości w Europie, będący największą inwestycją aparaturową w Polsce w ostatnich latach. Ponadto zakupiono kilka obiektów, m.in. budynek hotelowy, który po remoncie użytkowany jest jako jedenasty dom studencki, zwiększając liczbę miejsc w akademikach do ponad 3300, klub "Prząśniczka" dla potrzeb Wydziału Sztuk Pięknych oraz budynek dla Instytutu Pedagogiki i Katedry Logiki. Dobudowano skrzydło do gmachu Wydziału Fizyki i Astronomii; przy gmachu Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania zbudowana została Mała Aula na 400 miejsc, pomieszczenia dla Archiwum UMK, Katedry Bibliotekoznawstwa oraz Międzynarodowego Centrum Zarządzania Informacją. Prace remontowe i adaptacyjne objęły wiele obiektów, w tym otrzymane od władz wojewódzkich, jak np. baszta "Koci Łeb" dla potrzeb Instytutu Filozofii. Przygotowano też i wyposażono pomieszczenia dla Uniwersyteckiej Księgarni Naukowej. Realizowane były kolejne inwestycje: budowa nowego gmachu Wydziału Prawa i Administracji oraz rozbudowa Biblioteki Uniwersyteckiej.

Zasadniczo poprawiło się wyposażenie, zwłaszcza w sprzęt komputerowy, trwa komputeryzacja Biblioteki Uniwersyteckiej, powstały lokalne sieci komputerowe, natomiast cała uczelnia została włączona do ogólnopolskiej i międzynarodowej sieci łączności komputerowej, z kolei w Toruniu zbudowano miejską światłowodową sieć komputerową (TORMAN), koordynowaną przez Uniwersyteckie Centrum Technologii Sieciowych.

Nowy etap komputeryzacji uczelni otworzył zakup w końcu 1996 r. komputera dużej mocy obliczeniowej SUN Enterprise 6000, który mógł pracować także na potrzeby instytucji pozauniwersyteckich. Obsługą tego komputera oraz koordynowaniem współpracy UMK z zewnętrznymi partnerami zajmowało się Środowiskowe Laboratorium Systemów Wieloprocesorowych, utworzone w 1997 r.

Bardzo istotne zmiany zaszły w strukturze organizacyjnej uczelni. Z dniem 1 IX 1993 r. liczba wydziałów wzrosła do 9. Dawny Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii podzielono na trzy nowe Wydziały: Chemii, Fizyki i Astronomii oraz Matematyki i Informatyki. Z kolei z Wydziału Humanistycznego wyłonił się Wydział Nauk Historycznych. Był to rezultat wspomnianego rozwoju kadry samodzielnych pracowników nauki oraz różnicowania się dyscyplin wiedzy. Z dniem 1 I 1997 r. na Wydziale Fizyki i Astronomii zostało utworzone Centrum Astronomii, które zintegrowało istniejący dotąd Instytut Astronomii z Katedrą Radioastronomii. Obowiązki dyrektora Centrum objął prof. Aleksander Wolszczan, członek Polskiej Akademii Nauk. Nie jest to koniec zmian organizacyjnych. We wrześniu 1999 r. rozpoczął działalność kolejny, 10 już Wydział: Filologiczny, utworzony z instytutów i katedr filologicznych obecnego Wydziału Humanistycznego.

Na uwagę zasługuje też powstawanie nowych jednostek o charakterze ogólnouczelnianym: centrów studiów, interdyscyplinarnych zespołów badawczych i innych struktur. Stanowią one teren współpracy w skali Uczelni, regionu czy kraju. Służą też realizacji zupełnie nowych zadań i stanowią niejako odpowiedź na wyzwania czasu (Centrum Studiów Europejskich, Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK) bądź też są ofertą dla środowiska pozauniwersyteckiego (Biblioteka Brytyjska UMK, Ośrodek Polskiego Komitetu Współpracy z Alliance Francaise).

W omawianym okresie prawie czterokrotnie zwiększyła się liczba studentów - z 8 000 w 1990 r. do blisko 30 000 w 1998 r., z czego 12 650 to słuchacze studiów dziennych. Złożyło się na to kilka czynników: zwiększenie limitów przyjęć, w tym wprowadzenie wolnego naboru na zaoczne studia prawnicze i ekonomiczne, utworzenie nowych kierunków i specjalizacji oraz form i typów studiów.

Nowe kierunki kształcenia uruchomiono na Wydziale Humanistycznym: filozofię (1991) i filologię romańską (1992 - po czterdziestu latach Wydział ten odbudował dawny stan posiadania w zakresie neofilologii), międzywydziałowe indywidualne studia humanistyczne (1997). Dotychczasowy kierunek artystyczno-pedagogiczny na Wydziale Sztuk Pięknych został przekształcony w trzy odrębne kierunki: grafika, malarstwo i rzeźba (1996). Nowe kierunki powstały też: na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi - ochrona środowiska (1994); na Wydziale Nauk Ekonomicznych - ekonomia (1995) oraz na Wydziale Nauk Historycznych - historia sztuki (1998). W 1999 r. odbył się pierwsze egzaminy wstępne na nowe kierunki: etnologia i stosunki międzynarodowe (WNH), informatyka (WMiI), politologia (WH), oraz na specjalności neofilologiczne: filologia słowiańska (język bułgarski), italianistyka (WF).

Obok pełnych studiów magisterskich upowszechniły się trzyletnie studia zawodowe, kończące się licencjatem. Znacznie rozszerzyła się lista kierunków, które - jak w wypadku biologii, chemii, matematyki czy ochrony środowiska - studiować można w systemie dwustopniowym (licencjat i magisterium). Obok studiów podyplomowych, których oferta znacznie się wzbogaciła i przekracza już 40 rodzajów, pojawiły się studia specjalne. Łączna oferta dydaktyczna UMK obejmuje 31 kierunków studiów i blisko 80 specjalności. Siedem wydziałów prowadzi 11 studiów doktoranckich. W ciągu ponad półwiecza działalności mury toruńskiej uczelni opuściło blisko 63 000 absolwentów wszystkich typów studiów.

Uczelnia bardzo aktywnie włączyła się w prace przygotowujące zasady oceny jakości kształcenia w polskich uniwersytetach i współdziałała przy powołaniu Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, której przewodniczy prof. Stanisław Chwirot, prorektor ds. nauki i współpracy z zagranicą UMK. W czerwcu 1999 r. archeologia, jako pierwszy kierunek na UMK, otrzymała certyfikat potwierdzający wysoką jakość kształcenia. Rozpoczęto również wdrażanie w Toruniu punktowego systemu zaliczeń według zasad ECTS (European Credit Transfer System).

Od 1994 r. UMK organizuje cieszącą się ogromnym zainteresowaniem "Promocję Edukacyjną" - prezentację ofert dydaktycznych wielu polskich uczelni, adresowaną do młodzieży szkół średnich z kilku województw. W tym samy roku powstało Studium Kultury i Języka Polskiego dla Obcokrajowców, które organizuje całoroczne i letnie kursy języka polskiego przeznaczone zarówno dla obcokrajowców, jak i dla osób polskiego pochodzenia mieszkających poza granicami kraju.

Jedną z najważniejszych zmian, jakie nastąpiły po 1989 r., było wprowadzenie zasad konkurencyjności w przydziałach środków na badania naukowe. Spora część pracowników UMK, choć sytuacja jest zróżnicowana w zależności od wydziału, instytutu czy katedry, dość szybko przyjęła nowe reguły gry, wykazując przy tym wiele inicjatywy, indywidualnej i zespołowej. Pewnym sprawdzianem aktywności i naukowego poziomu środowiska jest uzyskiwanie od 1991 r. grantów Komitetu Badań Naukowych. Do końca 1998 r. pracownicy UMK otrzymali z KBN środki - idące w miliony złotych - na realizację ponad 400 projektów badawczych. W 1996 r. realizowano 132 granty na kwotę 2,9 mln zł, w 1997 r. 155 projektów o wartości prawie 3,5 mln zł, a w 1998 - ponad 160 grantów na łączną kwotę blisko 3 mln zł. Pozyskiwano również środki na badania, organizację konferencji naukowych, publikację wydawnictw i zakup aparatury z wielu innych źródeł krajowych i zagranicznych. Szczególnie ważny okazał się udział w programie TEMPUS. Realizując projekty TEMPUS-a, różne jednostki UMK współpracowały z ponad 70 placówkami naukowymi w 13 krajach Europy. Wymiernym rezultatem tej współpracy było uzyskanie środków na zakup aparatury, sprzętu komputerowego, organizację konferencji, a także wymianę pracowników i - co szczególnie ważne - studentów.

Na mocy podpisanego w 1998 r. kontraktu z Komisją Europejską w Brukseli UMK rozpoczął współpracę międzynarodową w ramach programu SOCRATES/ERASMUS. Porozumienie przewiduje wyjazd około 80 toruńskich studentów i przyjazd prawie 50 słuchaczy z zagranicy, wymianę pracowników oraz dofinansowanie wdrażania na UMK punktowego systemu zaliczeń ECTS. Na nowy rok akademicki pozyskano do współpracy 33 uczelnie z 9 krajów Unii Europejskiej.

Obok programów TEMPUS i SOCRATES współpraca UMK z partnerami zagranicznymi odbywa się w oparciu o inne międzynarodowe programy badawcze, a także na podstawie bezpośrednich umów z 40 placówkami naukowymi w różnych krajach oraz kontaktów indywidualnych. Mimo trudności finansowych wyjazdy pracowników UMK i przyjazdy gości zagranicznych utrzymywały się na poziomie 800-1000 osób rocznie, podczas gdy w wielu uczelniach nastąpił gwałtowny ich spadek.

Ważnym elementem działalności naukowej o charakterze międzynarodowym są czasopisma wydawane na UMK. Obok wychodzącego od ćwierćwiecza "Reports on Mathematical Physics" (publikowanego w koedycji z Pergamon Press), w ostatnich latach rozpoczęto wydawanie następnych: "Open Systems and Information Dynamics in Physics and Life Sciences" (wspólnie z wydawnictwem Kluwer), "Topological Methods in Nonlinear Analysis", "Comparative Law Review", "Logie and Logical Philosophy", "Easter European Countryside" oraz "Theoria et Historia Scientiarum"; w ich redakcjach i radach naukowych uczestniczą uczeni z wielu krajów. Pod redakcją pracowników uczelni ukazują się również czasopisma o charakterze ogólnopolskim, m.in. "Ruch Filozoficzny", "Kultura i Edukacja", "Przegląd Artystyczno-Literacki" oraz "Wychowanie na co dzień".

Innym - obok uczestnictwa w realizacji zadań badawczych - wyznacznikiem rangi naukowej środowiska jest organizacja ogólnokrajowych i międzynarodowych konferencji i zjazdów. W latach 90. UMK był organizatorem wielu znaczących spotkań naukowych, by wymienić tylko kolejne ogólnopolskie zjazdy: Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, II Zjazd Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego czy spotkania z cyklu Wschód-Zachód. Prawdziwa eksplozja zjazdów naukowych miała miejsce w jubileuszowym 1995 r. Wśród ponad 50 konferencji, sympozjów i sesji szczególną wagę zyskały: VI Polski Zjazd Filozoficzny, II Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny, 44 Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego, XCI Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Matematycznego, III Międzynarodowy Kongres Naukowy Societas Humboldtiana Polonorum oraz obchody 350 rocznicy Colloquium Charitativum. Zgromadziły one kilka tysięcy uczonych z kraju i z zagranicy i nadały obchodom jubileuszowym wysoką rangę naukową, Toruń zaś zyskał charakter miasta kongresowego.

7 czerwca 1999 r. UMK był gospodarzem spotkania papieża Jana Pawła II z przedstawicielami nauki polskiej.

Kolejnym wyznacznikiem rangi naukowej uczelni jest publikacja wyników badań naukowych. Zajmuje się tym przede wszystkim wydawnictwo uniwersyteckie. Po zdjęciu ograniczeń cenzuralnych i usunięciu przeszkód materiałowych (poligrafia, papier) działalność wydawnicza zależy dziś wyłącznie od środków finansowych, a te w ostatnich latach zwielokrotniły się, toteż produkcja Wydawnictwa UMK przekracza rocznie 130 tytułów i przeszło 1400 arkuszy wydawniczych. Jakość edytorska nie odbiega przy tym od poziomu wymaganego dziś przez rynek książki.

O znaczeniu uczelni decyduje też rozwój kadry naukowej - uzyskiwanie stopni naukowych i tytułu naukowego. Lata dziewięćdziesiąte stanowią pod tym względem wyraźny skok jakościowy, zwłaszcza w grupie samodzielnych pracowników naukowo-badawczych. Co roku ponad 20 osób uzyskuje stopień doktora habilitowanego, a ponad 10 - tytuł naukowy profesora. W rezultacie liczba profesorów z tytułem wzrosła z 81 w 1990 r. do 142 w końcu 1998 r., w wypadku doktorów habilitowanych liczby te wynoszą odpowiednio: 163 i 215. Rocznie przybywa też ponad 20 doktorów.

 

Po roku 2000

Nowe tysiąclecie okazało się niezwykle ważne w dziejach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Uczelnia rozwinęła znacznie nie tylko swoją bazę lokalową, ale także powiększyła bogatą ofertę kierunków studiów, potwierdzając w ten sposób, że jest największą szkołą wyższą w północnej Polsce.

UMK wzbogacił się o kilka nowych budynków, m. in. o zabytkowy gmach przy Pl. Rapackiego, budynek przy ulicy Batorego, gdzie obecnie mieści się Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych, oraz kolejny budynek na terenie dawnej fabryki "Merinotex" dla Instytutu Archeologii i Katedry Etnologii. Obecnie powstaje drugi budynek Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, który zostanie udostępniony w 2006 r. Wkrótce też rozpocznie się rozbudowa Wydziału Matematyki i Informatyki.

Potwierdzeniem wysokiej rangi uczelni było utworzenie w 2001 r. Krajowego Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej - międzyuczelnianej jednostki badawczej mającej na celu umożliwienie prowadzenia w Polsce doświadczalnych badań na światowym poziomie z zakresu fizyki atomowej, molekularnej i optycznej.

Od 2001 r. Uniwersytet Mikołaja Kopernika wspólnie z Towarzystwem Naukowym w Toruniu i Urzędem Miasta Torunia organizuje corocznie Festiwal Nauki i Sztuki. W ramach Festiwalu odbywa się około 150 imprez: pokazów, warsztatów, dyskusji, wykładów i wycieczek. Odbywają się one w kilkudziesięciu miejscach na terenie miasta, przede wszystkim w uniwersyteckich pracowniach i salach wykładowych. Aktywny udział w imprezie biorą nie tylko pracownicy UMK, ale także lokalnych przedsiębiorstw oraz instytucji, którzy prezentują stosowane w swojej pracy osiągnięcia naukowe bądź działania związane ze sztuką. Festiwal cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców miasta i zapisał się na dobre w kalendarium toruńskich imprez.

Ważne zmiany zaszły w strukturze organizacyjnej uniwersytetu - z dniem 1 października 2001 r. rozpoczął działalność Wydział Teologiczny. Powstały również nowe kierunki kształcenia: biotechnologia (2001) na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi oraz fizyka techniczna (2001) na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej. W 2004 r. utworzono kolejny nowy kierunek - europeistykę - na Wydziale Prawa i Administracji, a w roku akademickim 2004/2005 ogłoszono nabór na automatykę i robotykę na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej.

W 5. rocznicę spotkania papieża Jana Pawła II ze światem nauki w murach toruńskiej Almae Matris oraz z okazji 60-lecia istnienia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Senat uczelni postanowił przyznać Ojcu Świętemu tytuł doktora honoris causa UMK. Senat nadał ten tytuł "Papieżowi - Polakowi jako wybitnemu filozofowi i teologowi, kapłanowi, mężowi stanu, obrońcy praw człowieka, orędownikowi wolności i pokoju, największemu autorytetowi moralnemu współczesnego świata." Wręczenie tytułu odbyło się 23 XI 2004 r. w Sali Klementyńskiej w Watykanie.

Wielkim wydarzeniem w dziejach uczelni była fuzja z Akademią Medyczną im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Cały proces rozpoczął się jesienią 2003 r., kiedy Senat AM wyraził jednogłośnie wolę połączenia z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Następnie podobną wolę wyraził Senat UMK. Po zatwierdzeniu projektu odpowiedniej ustawy przez Sejm, a później przez Senat połączenie Collegium Medicum z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika było już tylko kwestią czasu - uchwała włączająca AM do UMK weszła w życie 24 XI 2004 r. Dotychczasowe Wydziały AM: Lekarski, Farmaceutyczny i Nauk o Zdrowiu utworzyły Collegium Medicum UMK. W ten sposób zgodnie z koncepcją swoich założycieli, Uniwersytet stał się uczelnią szerokoprofilową na wzór uniwersytetów przedwojennych.

W roku 2006, w budynku przylegającym do DS nr 8 na Bielanach, powstało Uniwersyteckie Centrum Nowoczesnych Technologii Nauczania - ogólnouczelniana jednostka dydaktyczna, której zadaniem jest opracowywanie i rozpowszechnianie narzędzi informatycznych umożliwiających wzbogacanie form kształcenia na uczelni. Szczególny nacisk w tym zakresie jest kładziony na sprzęt oraz oprogramowanie wykorzystywane w zajęciach dydaktycznych prowadzonych w formie kształcenia na odległość. UCNTN przygotowało m.in. platformę Telewizji Internetowej UMK, która rozpoczęła działalność 19 lutego 2008 r.

W roku 2007 z Wydziału Humanistycznego wyłonił się Wydział Nauk Pedagogicznych. Jest to 15 wydział UMK. Po przeprowadzce wszystkich jednostek Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi do nowego gmachu na Bielanach, Wydział Nauk Pedagogicznych zyskał swoją główną siedzibę w budynku przy ul. Fredry 6/8.

Oferta edukacyjna na rok akademicki 2009/2010 poszerzyła się o 5 nowych kierunków: europeistyka z filologią włoską na Wydziale Prawa i Administracji (kierunek prowadzony wspólnie z Wydziałem Filologicznym), kognitywistyka oraz polityka społeczna na Wydziale Humanistycznym, nauki o rodzinie na Wydziale Teologicznym oraz praca socjalna na Wydziale Nauk Pedagogicznych.

1 września 2009 roku rozpoczął działalność, wyodrębniony z Wydziału Nauk Historycznych i Wydziału Humanistycznego, Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych.

W roku 2011 zostało oddane do użytku Collegium Humanisticum, nowoczesna siedziba Wydziału Nauk Historycznych, do którego w przyszłości dołączą inne jednostki humanistyczne, natomiast Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej powiększył się o jedyne w Polsce Centrum Optyki Kwantowej.

W 2012 roku zakończyła się budowa Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii i rozbudowa Akademickiego Centrum Kultury i Sztuki "Od Nowa". W tym samym roku Wydział Biologii i Nauk o Ziemi został podzielony na dwa wydziały: Biologii i Ochrony Środowiska oraz Nauk o Ziemi. W roku 2013 zostało oddane do użytku Uniwersyteckie Centrum Sportowe.

Wśród najnowocześniejszej aparatury działającej w Interdyscyplinarnym Centrum Nowoczesnych Technologii znajduje się unikatowytomograf funkcjonalny jądrowego rezonansu magnetycznego (fMRI). A od 2015 r. w Instytucie Fizyki działa pierwszy polski optyczny zegar atomowy, najdokładniejsze urządzenie do pomiaru czasu w tej części świata.

W 2019 roku Uniwersytet Mikołaja Kopernika jako jedna z dziesięciu polskich szkół wyższych uzyskał status Uczelni Badawczej i w tej chwili realizuje sześcioletni projekt „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”. Zaś od lipca 2020 r. Uniwersytet jest także pełnoprawnym członkiem europejskiego konsorcjum Young Universities for the Future of Europe (YUFE), co istotnie zwiększa możliwość odbycia przez studentów części cyklu kształcenia w ośrodkach europejskich i uzyskania dyplomu, który będzie uznawany w całej Europie. Dokument będzie potwierdzał nie tylko uzyskane umiejętności akademickie, ale również mobilność, znajomość języków obcych, zrealizowane szkolenia zawodowe, zdobyte doświadczenia oraz wolontariat na rzecz społeczności lokalnej.

Również w roku 2019 Uniwersytet rozpoczął rozbudowę Uniwersyteckiego Centrum Sportowego, a także budowę Centrum Badań i Konserwacji Dziedzictwa Kulturowego, w którym będą funkcjonowały nowoczesne, interdyscyplinarne laboratoria badawcze. Rok później rozpoczęła się budowa zaplecza klinicznego i dydaktycznego Centrum Weterynarii.

 

 

Niniejszy tekst opracowano na podstawie publikacji
"Uniwersytet Mikołaja Kopernika - Informator"
Opracowanie tekstu: Jan Bełkot
Wydawca: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1999