Wiadomości

Jak pandemia wpływa na emocje, poziom stresu, poczucie bezpieczeństwa i więzi społeczne? Czy kultura, w której żyjemy, ma wpływ na sposób naszego odczuwania? Sprawdzają to naukowcy w 22 krajach. Do polskiego zespołu weszła czwórka badaczy, w tym dr Tomasz Komendziński, kognitywista z Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych UMK.

Koronawirus bezsprzecznie wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne, ale również samopoczucie psychiczne. Lęk, stres, izolacja, problemy z odnalezieniem się w nowej rzeczywistości mają szkodliwy wpływ na naszą psychikę. Grupami szczególnie narażonymi na negatywne skutki pandemii są m.in. pracownicy służby zdrowia i seniorzy.

Międzynarodowa grupa naukowców, odwołując się do badań mówiących o tym, że współczucie (zarówno wobec siebie, jak i innych) pomaga radzić sobie ze stresem psychicznym, podtrzymuje więzi społeczne i zwiększa poczucie bezpieczeństwa, postanowiła m.in. sprawdzić, czy w dobie pandemii koronawirusa można wyciągnąć podobne wnioski. Wspólnie rozpoczęli realizację projektu badawczego „Współczucie, więzi społeczne i odporność na traumy podczas pandemii Covid-19” (Compassion, social connectedness and trauma resilience during the COVID-19 pandemic: A multi-national study).

- Biorą w nim udział naukowcy z 22 krajów, na pięciu kontynentach. Całością kieruje dr Marcela Matos reprezentująca Center for Research in Neuropsychology and Cognitive Behavioral Intervention z jednego z najstarszych uniwersytetów w Europie - Coimbra w Portugalii - tłumaczy dr Tomasz Komendziński z Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych UMK.

W grupie badaczy są przedstawiciele wielu dyscyplin, największą grupę stanowią jednak psychologowie kliniczni, niejednokrotnie z wielkim doświadczeniem w tym zakresie, jak choćby prof. Paul Gilbert (autor „Uważnego współczucia” i terapii skoncentrowanej na współczuciu) .

- Badania prowadzone w trakcie trwania pandemii są bardzo istotne, i to z dwóch względów. Po pierwsze dają szanse monitorowania zachowania w tej trudnej sytuacji, aby następnie na tej podstawie postarać się wyjaśnić mechanizmy oraz postawić wnioski diagnostyczne – wyjaśnia dr Komendziński. - Po drugie zaś dają szanse przygotowania się z odpowiednią interwencją i wsparciem na czas po pandemii, gdy ludzie będą odczuwali negatywne skutki ograniczeń pandemicznych.

Toruński naukowiec z Katedry Kognitywistyki i Laboratorium Neurokognitywnego Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii UMK jest jednym z czterech badaczy, obok psychologów: dr Julii E. Wahl, oraz dra Mateusza Zatorskiego i dra Mariusza Zięby z Uniwersytetu SWPS, tworzących polski zespół.

- Projekt zakłada, że w każdym z krajów przebadanych zostanie ok. 400 osób. W Polsce będziemy współpracowali z Krajowym Instytutem Gospodarki Senioralnej, ponieważ seniorzy są w grupie ryzyka podczas panowania pandemii koronawirusa - mówi dr Komendziński. - Interesuje nas nie tylko grupa seniorów, ale ta grupa jest szczególnie ważna, zresztą z KIGS planujemy także inne badania w projekcie międzynarodowym wykorzystującym narzędzia smart home, ale to przyszłość.

W badaniach prowadzonych przez krajowy zespół mogą wziąć również inni zainteresowani. Warunek: trzeba mieć nie mniej niż 18 i nie więcej niż 80 lat. Całość odbywa się online i zajmuje ok. 30 minut. Polskie kwestionariusze dostępne są od tego tygodnia pod adresem: https://www.fpce.uc.pt/covid19study/

- Uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie kompletu kwestionariuszy i skal samooceny oraz oceny aspektów psychologicznych związanych z COVID-19: współczucia, regulacji emocji, radzenia sobie, bezpieczeństwa społecznego, izolacji, objawów traumatycznych oraz psychopatologicznych - wyjaśnia dr Komendziński. - Kolejny raz wypełnią ankiety po trzech miesiącach, ostatni raz zaś zostaną poproszeni o udzielenie odpowiedzi po sześciu miesiącach od pierwszego badania.

Istotne będą również pytania m.in. o wiek, wykonywany zawód, status rodzinny i społeczny. Informacje te pomogą w późniejszej analizie porównawczej otrzymanych wyników oraz wyciągnięciu ogólnych wniosków. Naukowcy stawiają sobie bowiem kilka celów badawczych.

Po pierwsze, chcą sprawdzić jaki wpływ ma pandemia na emocje, mechanizmy radzenia sobie ze stresem, poczucie izolacji, stres oraz objawy pscyhopatologiczne. Po drugie - zbadają czy, a jeśli tak to w jaki sposób, dostosowanie psychiczne zmienia się w czasie (dlatego właśnie uczestnicy będą wypełniali kwestionariusze trzykrotnie). Badaczy ciekawi również, jak współczucie i lęk wpływają na codzienne funkcjonowanie i radzenie sobie w dobie pandemii.

- Badania mają charakter międzynarodowy i międzykulturowy, dlatego też będziemy mogli sprawdzić, czy np. poziom odczuwanego stresu zależy od miejsca i kultury, w której żyje badany - wyjaśnia dr Komendziński. - Ogólnie mówiąc, cały projekt ma na celu zbadanie tego, jak globalna pandemia wpływa na sferę psychiczną, co skutecznie oddziałuje na zmniejszenie stresu i lęku, a co na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa oraz, czy te same czynniki w jednakowy sposób wpływają na mieszkańców z różnych części świata i w różnym czasie.

Efektem badań i analizy wyników będzie raport w specjalistycznym wysokopunktowanym czasopiśmie naukowym.

- Dla polskiej grupy włączenie do badań było istotne ze względu na polską adaptacje Skali Współczującego Zaangażowania i Działania. W połączeniu z innymi narzędziami badawczymi będzie można tym samym planować dalsze badania innych grup, choćby przedstawicieli służby zdrowia czy pacjentów – mówi dr Komendziński. - Empatia i współczucie to ważny element w komunikacji medycznej. Razem z Pracownią Komunikacji Medycznej w Collegium Medicum UMK planujemy zająć się nie tylko problemem kompetencji komunikacyjnych w medycynie, ale również argumentować nad rzecz edukacyjnego wsparcia tej kompetencji, także dla wskazania roli empatii i współczucia oraz ich zaburzenia lub też lęku przed nimi.

Dr Tomasz Komendziński, filozof, kognitywista. Adiunkt w Katedrze Kognitywistyki w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych, wicedyrektor tego instytutu. Odpowiada za współpracę z zewnętrznym otoczeniem badawczym i ekonomicznym, współpracę zagraniczną oraz zagraniczną wymianę studentów i naukowców. W Laboratorium Neurokognitywnym w Interdyscyplinarnym Centrum Nowoczesnych Technologii kieruje obszarem dotyczącym zaburzeń świadomości i neurorehabilitacji. Jest założycielem i koordynatorem międzynarodowej grupy InteRDoCTor (International-interdisciplinary Research for Disorders of Consciousness in Torun) stworzonej do realizacji programu rozwoju badań nad zaburzeniami świadomości. Zajmuje się problematyką zaburzeń świadomości, badaniami interdyscyplinarnymi i transdyscyplinarnymi oraz integracją metod i narzędzi badawczych, zwłaszcza w badaniach nad mózgiem i umysłem. Rozwija teorię komunikacji jako podzielania, perspektywę ucieleśnionych nauk kognitywnych i programu neurofenomenologii oraz zastosowania kognitywistyki, zwłaszcza w medycynie. Autor ponad 100 publikacji z dziedziny kognitywistyki, filozofii, rehabilitacji, badań interdyscyplinarnych. Założyciel i współredaktor pisma Theoria et Historia Scientiarum. An International Journal for Interdisciplinary Studies. Dr Tomasz Komendziński jest także członkiem Emerging Field "Perception, Cognition, Language" (PeCoLa).

Żaneta Kopczyńska